معیارهای طراحی فضای باز مدارس با رویکرد ارتقا شادابی هنرجویان دختر (طراحی یک نمونه موردی اصفهان)

حیاط مدرسه اولین محلی است که دانش آموزان به محض ورود به مدرسه احتمالاً با آن برخورد می کنند؛ مکانی است که غالباً اولین دوستی های مدرسه و حضور در جمع افراد زیاد، حضور در بازی ها، ورزش ها و رقابت ها در آن اتفاق می افتد. فضای باز مدرسه فرصت بسیاری از تجارب را برای رشد کاربرین آن فراهم می سازد که آموزش کلاسی از فراهم آوردن آن عاجز است. تصور غالب موجود از مدرسه در فضای طراحی مدارس ایران تنها کلاس درس است که در کامل ترین صورت با سالن های اجتماعات، آزمایشگاه و ورزشگاه تلفیق شده است. در این تصور فضای باز اطراف شامل حیاط و باغچه عمومأ نادیده انگاشته شده و تمام توجهات معطوف به طراحی ساختمان و فضای درونی آن است. (شاطریان, 1389) نتیجه این نگرش به طراحی مدارس ایران، ایجاد حیاط به عنوان فضایی منفی و باقیمانده زمین مدرسه در طراحی است. در شرایط فعلی، حیاط مدارس مکانی جدای بنای مدرسه محسوب شده و ادامه ی طبیعی کلاس های درس نمی باشد. این بستر فاقد انسجام و هویت لازم بوده و به ارضای کامل نیازهای آموزشی، بازی و استراحت دانش آموزان نمی پردازد. این در حالی است که در اکثر کشورهای دنیا، حیاط باز مدارس عرصه ی تعاملات و روابط قوی احساسی و ادراکی دانش آموزان تلقی شده است و در علم روانشناسی به آن بعنوان بستر تخلیه ی انرژی و کسب مهارت ها نگریسته می شود. با توجه به این موضوع که عملکرد حیاط مدارس تأمین فضایی برای فعالیت بدنی و گذراندن اوقات فراغت و انبساط خاطر دانش آموزان می باشد. طراحی مناسب حیاط مدارس می تواند در ایجاد نشاط و شادی دانش آموزان نقش بسزایی داشته باشد. این درحالی است که در حال حاضر اکثر دانش آموزان حیاط مدارس ایران را یک فضای فیزیکی ملال آور، کسالت بار و فاقد تحرک و پویایی، شادی و نشاط و در برخی موارد خفقان آور می دانند. (آل یاسین, 1380) علاوه بر این طراحی مناسب حیاط می تواند به عنوان ابزار کمک آموزشی در ارتقاع کیفیت آموزش و پرورش دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرد، ضمن آنکه باعث تشویق دانش آموزان در فعالیت های گروهی و تجربه اندوزی شود، حس خلاقیت و اعتماد به نفس را در آنان تقویت نماید و فضایی طبیعی برای افزایش سطح علمی آنان پدید آورد. (شاطریان, 1389) مدارس فاقد حیاط شاداب یکی از مسائل معماری مدارس ایران است که اگرچه قدمت دیرینه دارد اما تا به امروز کمتر به صورت جدی به آن پرداخته شده است. مطالعات باس نشان می دهد که چگونگی معماری فضای محوطه مدارس به عنوان یک عامل پویا و موثر در کیفیت فعالیت های آموزشی و تربیتی دانش آموزان ایفای نقش می کند. (باس, 2000) طراحی حیاط با کالبدی نشاط آور، یادگیری را آسانتر کرده و نشاط و شادابی را برای دانش آموزان به ارمغان می آورد. (خالصی, 1376) ارتقای بهداشت جسمی و ساختار قامتی دختران، رشد هنجارها و عادات درست، تخلیه روانی از هیجانات دوران بلوغ و جوانی، ارائه پاسخ مثبت به حس زیبایی طلبی و خودنمایی و مقبولیت در نظر دیگران، ارتقای خودباوری و خود کارآمدی و افزایش سطح حرمت، تمرین عملی رعایت ارزش های اخلاقی و دینی با توسعه فرهنگ عفاف و نشاط در مدارس دخترانه از مهمترین نتایج و اهداف کیفی احداث مدارسی با رویکرد ارتقاء شادابی می باشد. (سویزی, 1389) آمارهای متعدد حاکی از افزایش مشکلات قامتی، چاقی و عدم تحرک در بین دانش آموزان است. در شرایطی که زندگی شهرنشینی نیز به این مسأله بیش از پیش دامن می زند و جای خالی مدارسی که دختران بتوانند در آن با آزادی عمل بیشتری ساعات آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی خود را بگذرانند خالی است. بنابراین برنامه ریزی برای بهبود وضعیت فیزیکی حیاط مدارس ایران به نحوی که دانش آموزان را با نشاط و سرزنده نگه دارد، تقریبأ به اندازه ی برنامه ریزی برای معماری فضاهای آموزشی موثر بر فرآیند یاددهی ـ یادگیری دانش آموزان حائز اهمیت است. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می شود که طراحی مناسب حیاط، کسالت حاصل از ساعات آموزشی دانش آموزان را از بین برده و بر میزان حضور شاداب و پر آنرژی آنان در ساعات آموزشی بعدی می افزاید. ضمن آنکه به صورت پنهان میزان یادگیری آنها را افزایش داده و مدت ماندگاری دانش آموزان را در مدرسه افزایش می دهد. (خالصی, 1376) (سیمپلکه, 2001)